Fonts, van rotstekening tot drukwerk en scherm

Kom je als niet-graficus soms in contact met gepassioneerde grafisch ontwerpers of desktop publishers? Dan vliegen je al snel technische vaktermen om de oren die onbekend of niet helemaal duidelijk zijn. Geen ideaal recept voor een vlotte communicatie. Daarom laat Sirius Graphics je in deze reeks ‘Grafische begrippen voor niet-grafici’ graag kennis maken met enkele essentiële grafische begrippen. Veel leesplezier!

 

Fonts zijn overal

De fysieke vorm van taal bestaat uit geschreven, getypte of gedrukte letters. Is er sprake van een voorgedefinieerde vorm per letter en/of cijfer, dan spreken we van een font of lettertype. Voor lezers is soms enkel de inhoud van een tekst belangrijk. Voor grafici is het belangrijk dezelfde tekst weer te geven in een font dat de boodschap ondersteund, vlot leesbaar is en aansluit bij het merk of de opdrachtgever. Typografen en letterontwerpers wijden hier zelfs hun volledige carrière aan.

Waarom betekenen fonts voor bepaalde professionals het verschil tussen hemel en aarde en zien anderen geen verschil tussen Times New Roman en Arial? Waar komen fonts vandaan en hoe belangrijk zijn fonts vandaag in onze communicatie?

De early days

Hiërogliefen, runetekens en kalligrafie behoren tot de eerste soort letters. Het handmatige optekenen van verhalen en opinies was eeuwenlang een arbeids- en tijdsintensief proces. Daarom werd naar een manier gezocht om teksten snel en eenvoudig in grotere aantallen te reproduceren. De uitvinding van de boekdrukkunst zorgde dan ook voor een heuse revolutie. Voor letters, cijfers en symbolen werden standaard vormen ontwikkeld. Door individuele tekens visueel bij elkaar te doen aansluiten ontstonden vervolgens gestandaardiseerde lettertypes. De gevormde letters werden aanvankelijk in keramiek gemaakt en later in metaal gegoten. Dit gebeurde in gespecialiseerde lettergieterijen of ‘foundries’. Het woord ‘font‘ is hiervan afkomstig.

Na de introductie van de typemachine wonnen lettertypes nog meer aan belang. Door de introductie van letterbolletjes of selectric typewriters konden verschillende lettertypes gebruikt worden binnen één document. In de jaren tachtig volgde de digitale Desktop Publishing revolutie, waardoor het digitaal lay outen van tekst en beeld nog sneller en creatiever kon. Dit gaf de digitalisering en ontwikkeling van fonts een enorme boost.

Het ontwerpen van een font

Vandaag lijkt het bijna vanzelfsprekend om duizenden verschillende lettertypes te kunnen gebruiken, meestal zelfs volledig gratis. Vele lettertypes worden standaard meegeleverd met besturingssystemen en software programma’s. Waar gebruikers niet of amper bij stilstaan is dat al die lettertypes door iemand ontworpen en vormgegeven zijn. Een intensief proces dat veel tijd en vakkennis vraagt. Elke individuele letter, cijfer en symbool moet worden uitgetekend in verschillende variaties of ‘gewichten’ zoals Regular, Bold, Italic, Bold Italic, enz … waardoor professionele fonts meestal niet gratis te gebruiken zijn. Hiervoor is een licentie nodig.

Wie een font wilt ontwikkelen moet denken aan zowel de kleine letters als kapitalen, en niet in het minst aan het type font. Zo is de schreef (het streepje aan het uiteinde van letters), of in het Engels serif, heel typerend voor fonts met klassieke uitstraling. Naast letters zijn er nog cijfers, leestekens en accenten waar rekening mee gehouden moet worden. Zo kan je kiezen om een basisset van accenten voor het Frans te maken, maar wat als je ook Noors, Hongaars en Spaans wilt beginnen typen? Na dat alles moet ook elke spatiëring tussen elke lettercombinatie worden verzorgd (ook wel kerning genoemd), en een van de belangrijkste aspecten van de leesbaarheid. Een font ontwikkelen is veel complexer dan vaak gedacht.

Corporate fonts

Bedrijven maken weloverwogen keuzes als het om fonts gaat. De communicatie en identiteit moet immers zo goed mogelijk overkomen. Licenties voor commerciële fonts zijn erg duur voor grote bedrijven. Een oplossing hiervoor is het ontwikkelen van een custom corporate font, zoals reeds gedaan door Google, Netflix en Apple.

Netflix: Vroeger maakte de online streaming dienst Netflix gebruik van het ‘Gotham’ font, ontwikkeld door het modeblad GQ. Maar voor een bedrijf met zo’n massale communicatie liepen de licentiekosten al snel hoog op. Zo kwam Netflix Sans in het leven, speciaal ontwikkeld door studio Dalton Maag, in samenwerking met Netflix’s eigen ontwerper Noah Nathan.

 

Apple gebruikte heel wat verschillende fonts doorheen de jaren. Niet alleen in haar bedrijfscommunicatie en marketing, maar ook voor user interfaces. Ruim 18 jaar lang was het corporate font van Apple een eigen versie van Garamond. Dit font werd in gebruik genomen na de voorstelling van de eerste Macintosh. Sindsdien passeerden ook Gill Sans, Myriad en Helvetica de revue, tot Apple in 2014 een eigen letterontwerp begon te hanteren voor alle soorten communicatie; San Francisco.

 

Google Fonts: Google Fonts is een databank die meer dan 900 verschillende lettertypes bevat. Ze zijn allemaal Opensource en kunnen door iedereen gedownload en gebruikt worden. De fonts die door Google zelf vaak gebruikt worden in de communicatie – Roboto en Product Sans – zijn ook opgenomen in de lijst. Deze worden ook gebruikt in de user interfaces van Android.

 

Gratis is niet altijd beter

Vandaag is er een waanzinnige hoeveelheid fonts beschikbaar, waardoor ook het verschil in kwaliteit evenredig is gestegen. Naast de all-time classics zoals Helvetica, Univers, Futura, Gill Sans, Bodoni… zijn er ook heel veel nieuwe fonts die allerlei grafische noden kunnen vervullen. Naast deze betalende pakketten zijn er bovendien een aanzienlijk aantal gratis fonts beschikbaar, zelfs van goede kwaliteit.

Er is echter een keerzijde. Op internet circuleren heel veel gratis fonts die zich professioneler voordoen dan ze eigenlijk zijn. Op typografisch vlak zijn deze fonts soms wat gebrekkig, daardoor leveren ze onvermijdelijk technische problemen op. Daarnaast zijn er ook veelal courante tekens en accenten die niet voorhanden zijn. Ze zijn dus wel bruikbaar, maar meestal slechts beperkt. Spijtig genoeg kan je ook te maken hebben illegale kopieën. Net zoals bij amateuristische gratis fonts ga je hier op beperkingen stoten, plus het risico hierdoor copyrights (on)bewust te negeren.

Wat brengt de toekomst voor fonts?

Eén van de meer recente innovaties die we zien in de wereld van de typografie is de komst van variable fonts. De verschillende fontgewichten zijn daarbij telkens andere versies van het basis lettertype en zorgen dus voor extra bestanden. Dat laatste doet websites en apps soms trager laden. In een variable font-bestand kunnen meerdere gewichten of zelfs meerdere integrale fonts samengebracht worden. Afhankelijk van het platform en medium kan een variable font anders worden weergegeven, om zo de leesbaarheid te bevorderen. Hoewel deze technologie nog in haar kinderschoenen staat, is het duidelijk dat variable fonts mee de toekomst van (online) typografie zullen bepalen.

Op zoek naar het juiste font of de technisch meest passende font technologie voor een project? Nood aan een corporate font voor uw onderneming? Contacteer dan vrijblijvend de grafische specialisten van Sirius Graphics, we helpen ook u graag verder.